Bezpieczeństwo, ekologia, tania energia - co można zyskać dzięki budowie spalarni odpadów? - wywiad z prof. UAM Włodzimierzem Urbaniakiem

Czy spalarnie są bezpieczne dla otoczenia?

Sprawa bezpieczeństwa jest jedną z najistotniejszych kwestii związanych z budową i eksploatacją spalarni odpadów. Z pewnością wiąże się to z wcześniejszymi, mało pozytywnymi doświadczeniami ze spalarniami „starej generacji”. W starych spalarniach w zasadzie chodziło tylko o pozbycie się odpadów, redukcję ich ilości. A więc pozbywano się ich poprzez komin. Obecnie nikt rozsądny nie neguje, że takie spalarnie mogły stanowić zagrożenie. Ale wyciągnięto z tego wnioski. Teraz instalacje termicznego przetwarzania odpadów komunalnych mają praktycznie niewiele wspólnego, poza samym etapem spalania, z dawnymi spalarniami odpadów. Opracowano odpowiednie wytyczne dotyczące projektowania i eksploatacji zakładów termicznego przetwarzania odpadów komunalnych. Zobowiązano do stosowania najlepszych dostępnych technik (tzw. BAT). Wprowadzono także szereg ograniczeń formalno-prawnych regulujących funkcjonowanie spalarni. W przypadku spalarni, presja opinii publicznej jest tak silna, że nie wyobrażam sobie sytuacji, aby można było je zlekceważyć. To właśnie krytyka starych spalarni doprowadziła do tego, że obecnie są to nowoczesne zakłady termicznego przetwarzania, spełniające wysokie standardy środowiskowe.

Jakie poziomy emisji i hałasu osiągają?

Dopuszczalne poziomy emisji są określane już na etapie decyzji środowiskowych. Polskie spalarnie spełniają wszystkie wymagania formalne z bardzo dużym zapasem. Inaczej mówiąc, w rzeczywistości wszystkie emisje, w tym emisja hałasu, są wielokrotnie niższe od powszechnie przyjmowanych i akceptowalnych dla danej instalacji wartości, które zostały ustalone na podstawie wieloletnich doświadczeń krajów, gdzie takie instalacje funkcjonują od lat. Przypominam, że tylko w Europie jest ich około pięciuset. Zawsze jednak można powiedzieć, że to i tak za dużo, i najlepiej byłoby nie budować spalarni w ogóle. Ale, będąc konsekwentnym, należy unikać także budowy składowisk odpadów, kompostowni, sortowni itp. One przecież, tak jak wszystkie instalacje przetwarzające odpady, także negatywnie oddziałują na środowisko. W mojej ocenie, porównując wszystkie obciążenia środowiskowe oraz uzyskiwane efekty dla różnych metod przetwarzania odpadów komunalnych, instalacje termicznego przetwarzania są rozwiązaniem najbardziej optymalnym.

Jaki jest wpływ spalarni na stan zdrowia ludzi w sąsiedztwie?

Postrzeganie spalarni jest różne w różnych krajach. Na przykład Duńczycy, spalający najwięcej odpadów komunalnych w przeliczeniu na mieszkańca, w większości bardzo racjonalnie podchodzą do tych spraw. Osobiście widziałem nowe osiedla mieszkaniowe budowane „przez płot” w sąsiedztwie nowej spalarni w Kopenhadze (przetwarza 440 tys. ton odpadów rocznie). Wcale nie należą do tanich, a popyt jest bardzo duży. Z pewnością biorą pod uwagę zagrożenia, ale kalkulują także inne korzyści. W zasadzie jednak brak jednoznacznych danych o rodzaju i skutkach zagrożeń, szczególnie uwzględniających nowe instalacje. Biorąc jednak pod uwagę systemy zabezpieczeń i kontroli, są to instalacje bezpieczniejsze niż np. typowe instalacje energetyczne o podobnych mocach.

Nowa spalarnia – nowe miejsca pracy?

Pod względem zatrudnienia, spalarnie to zakłady małe lub średnie, zazwyczaj bezpośrednio zatrudniające kilkudziesięciu pracowników. W dużych miastach, a zazwyczaj w takich powstają spalarnie, nie jest to może istotny wzrost zatrudnienia, ale jednak nie do pogardzenia, tym bardziej, że dotyczy pracowników o wysokich kwalifikacjach. Z pewnością jest to szansa dla ludzi ze specjalistycznym wykształceniem.
 
Ile energii jest w stanie wytworzyć przeciętna spalarnia – jak ta liczba odnosi się do potrzeb miasta ?
To oczywiście zależy od mocy przerobowych instalacji i potrzeb miasta. Potencjalne możliwości są jednak ogromne. Przykładowo, udział energii z odpadów w bilansie cieplnym Paryża wynosi ponad 50%. Wkład w system energetyczny miasta polskich spalarni nie jest aż tak duży, ale z pewnością istotny, na poziomie kilkunastu procent i to głównie w odniesieniu do energii cieplnej.

Ile wytwarzanej energii spalarnia zużywa na własną obsługę? Czy i jak energia wytwarzana w spalarni jest dystrybuowana wśród mieszkańców?

Spalarnie, poza przetwarzaniem odpadów, produkują „per saldo” znaczące ilości energii (energię elektryczną i cieplną). Tylko niewielka część wytwarzanej energii, głównie elektrycznej, jest zużywana na potrzeby własne. Formalnie więc nie zużywają energii „z zewnątrz”, a wręcz przeciwnie - wprowadzają „swoją” energię do miejskiego sytemu energetycznego. Wszystkie polskie instalacje powstały w oparciu o funkcjonujące przedsiębiorstwa energetyki cieplej i są włączone w lokalny system ciepłowniczy.

Czy spalarnie pozwolą samorządom osiągnąć niezależność energetyczną?

Na to zagadnienie należy spojrzeć kompleksowo i realnie. Dla zmieszanych odpadów komunalnych, jako źródła energii, można przyjąć kaloryczność ok. 10-15 MJ/kg, a więc mniej więcej tyle ile przeciętny węgiel brunatny. W Polsce do celów energetycznych (energetyka zawodowa) zużywa ok. 60 mln ton węgla brunatnego rocznie. Do tego prawie tyle samo węgla kamiennego, który jest dwukrotnie bardziej kaloryczny niż węgiel brunatny. Według statystyk, w Polsce powstaje ok. 12 mln. ton odpadów komunalnych, z czego obecnie w spalarniach jest spalanych nieco ponad 1 mln ton. Przyjmując, że ilość spalanych odpadów wzrośnie dwu-, a nawet trzykrotnie, to i tak jest to niewielka część obecnych potrzeb. Spalarnie mogą być - i rzeczywiście są, istotnym uzupełnieniem systemu energetycznego miasta, ale jednak tylko uzupełnieniem.

Czy jest związek między istnieniem spalarni w danym mieście a cenami energii?

Podstawowym celem zakładów termicznego przekształcania odpadów komunalnych jest zagospodarowanie odpadów. Nie buduje się ich w celu pozyskiwania energii. Produkcja energii (cieplnej, elektrycznej) to efekt uboczny, który jednak pozwala obniżyć koszty przetworzenia odpadów. Tak więc dzięki produkcji i sprzedaży energii, koszty przetwarzania odpadów mogą być niższe. Spalarnia, jak wspomniałem wcześniej, jest dla miasta dodatkowym, uzupełniającym źródłem energii, przy czym, jak wskazują dotychczasowe analizy, tak pozyskiwana energia należy do najtańszych źródeł energii dla miasta, między innymi ze względu na niższe koszty przesyłania energii. Jednakże raczej nie przekłada się to bezpośrednio na ceny energii w danym mieście, ale dzięki temu niektóre usługi mogą być tańsze, np. przejazdy tramwajem zasilanym energią pozyskaną ze spalarni, bilety do miejskiego teatru ogrzewanego energią z odpadów, itp.

Czy na spalaniu odpadów można zarobić?

Jak już wielokrotnie podkreślałem, podstawowym zadaniem spalarni jest prawidłowei bezpieczne zagospodarowanie frakcji palnych odpadów komunalnych nie nadających się do innego wykorzystania. A to oczywiście kosztuje. Dlatego za przekazanie odpadów do spalenia trzeba zapłacić, a spalarnia zarabia świadcząc usługę. Jeżeli będzie działała komercyjnie, cena przyjęcia odpadów musi zrównoważyć ponoszone koszty funkcjonowania instalacji oraz generować zyski zapewniające zwrot z zainwestowanego kapitału. Jeśli uda się uzyskać dodatkowy przychód ze sprzedaży energii, to cena przyjęcia odpadów może być niższa, a więc bardziej konkurencyjna. Instalacje prowadzone przez samorządy, formalnie nie muszą generować zysku, ale muszą zarobić na swoje utrzymanie. W Europie, wg danych do których udało się dotrzeć, koszt przyjęcia odpadów do spalenia to ok. 50-150 euro za tonę. Tak czy inaczej ktoś musi za spalenie odpadów zapłacić. Spalanie, głównie ze względu na kosztowne systemy zabezpieczające, nie jest metodą tanią. Jednak doświadczenia ostatnich lat wykazują, że koszty innego zagospodarowania odpadów także gwałtownie rosną. W efekcie spalanie odpadów staje się bardziej konkurencyjne cenowo. Nowoczesne, niskoemisyjne spalarnie mogą zastępować, i tak wymagające wymiany, stare, wyeksploatowane i niespełniające standardów emisyjnych kotły węglowe. Bezpieczne technologie spalania odpadów są obecnie coraz tańsze i bardziej dostępne. Wyższe koszty budowy i eksploatacji mogą być znacząco rekompensowane niższymi opłatami za emisję CO2 , gdyż część energii pozyskiwanej z odpadów (nawet do ponad 40 %) jest w wielu krajach traktowana jako energia odnawialna.

W tej sytuacji Unia wycofuje się ze wspierania finansowego budowy spalarni, ale nie dlatego że jest przeciwna spalarniom, ale dlatego że bezpieczne spalanie odpadów staje się intratnym interesem, który nie wymaga już wsparcia finansowego. Im więcej nowoczesnych, wydajnych spalarni, tym większa konkurencja, a więc i niższe ceny za przyjmowanie odpadów do spalenia.
Reasumując uważam, że nie da się uniknąć budowy nowych spalarni, a dzięki odpowiednim przepisom i kontroli społeczeństwa, ich eksploatacja może znacząco ograniczyć negatywne skutki przetwarzania odpadów komunalnych i przynieść daleko idące korzyści dla mieszkańców i środowiska.

Prof. UAM dr hab. Włodzimierz Urbaniak, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu - wykładowca na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu na Wydziale Chemii, autor licznych publikacji m.in. o ochronie środowiska i gospodarce odpadami, członek redakcji Przeglądu Komunalnego i Recykling (od 2002), członek rady redakcyjnej Ars Separatoria Acta (od 2008), ekspert Polskiej Izby Ekologii (od 2004).
2020-04-09 13:39 1983

Komentarze

Ten materiał nie ma jeszcze komentarzy